Büyük Roma İmparatorluğu’nun başkenti sıfatı ile dünyanın en büyük şehirlerinden biri olmuş olan Nikomedia, endüstri kenti İzmit’in hemen altında yatmaktadır. Batı ve doğu arasındaki jeopolitik konumu ve Propontis’ deki korunaklı limanı sayesinde Nikomedia geçirdiği çok sayıda yıkıcı depreme rağmen Antik Çağ boyunca büyük bir deniz, sanayi ve ticaret merkezi olarak kalmıştır. Romalı yazar Strabon’a (Geographica 12.4.2) göre şehir, MÖ 264 yılında kral Nikomedes tarafından kurulmuş ve Helenistik Dönem Bithynia Krallığı’nın önde gelen şehri olmuştur. M.Ö. 74 yılında, Roma İmparatorluğu Bithynia eyaletinin başkenti ilan edilen Nikomedia, Diokletianus’un MS 284 de imparatorluk tahtına yükselmesinden sonra ise Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. 284’den 330’a kadar ki 46 yıllık dönemde altın çağını yaşayan kent, Konstantinopolis’in öncüsü ve imparatorluk başkenti olarak hizmet vermiştir. 358 ve 386 daki yıkıcı depremler ve Ortaçağ’daki diğer depremler şehre ağır hasar vermiş ve önemini azaltmış olsa da Nikomedia bölgesel kent merkezi olma rolünü sürdürmüştür. Nikomedia’nın özellikle imparator Diokletianus’un idari başkenti olarak altın çağını yaşadığı 3. yüzyıl sonları ve 4. yüzyıl başlarında inşa edilen görkemli yapıları, birçok Roma edebi kaynağında anlatılmıştır. Örneğin, Diokletianus’un sarayında oratör olan Lactantius, Nikomedia’yı “Roma şehrinin rakibine” dönüştürme girişiminin bir parçası olarak Diokletianus’un kapsamlı inşaat faaliyetlerine atıfta bulunarak bu dönemde inşa edilen saraylar, darpane, liman ve hippodrom gibi birçok yapıdan bahseder. Ortaçağ sonrasında da 17. yüzyıldan başlayarak, Avrupalı gezginler seyahat notlarında Nikomedia’nın arkeolojik potansiyeline işaret etmişlerdir (Peysonnel, Hammer, Texier…vs). Nikomedia’da yaşadığı veya öldüğü bilinen ünlü tarihi figürler arasında Hannibal, İmparator Diokletianus, İmparator Konstantin, Aziz George ve Santa Barbara sayılabilir. Edebi kaynaklardaki bu şöhrete rağmen, yakın zamana kadar Nikomedia’nın arkeolojisi hakkında çok az şey biliniyordu. Arkeolojik buluntuların çoğu, Kocaeli Arkeoloji Müzesi tarafından modern İzmit şehrinin kalbinde yapılan kurtarma kazılarından gelmektedir.
