1999 depremi sonrası, 2001 ve 2009 yıllarında Kocaeli Arkeoloji Müzesi tarafından yürütülen kurtarma kazılarında kent merkezi Çukurbağ Mahallesi’nde hasarlı bir binanın temelinde etkileyici bir Roma yapısına ait renkli mermer kabartmalar (rölyefler) ve  heykeller ortaya çıkarılmıştır.  2015 yılında TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) desteği ile Çukurbağ’daki buluntular ve sit alanı ile ilgili yeni bir arkeoloji projesi (TÜBİTAK projesi # 115242) başlamıştır.  TC Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izni ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi işbirliği ile Dr. Tuna Şare Ağtürk tarafından yürütülen proje, Çukurbağ’da ortaya çıkarılan heykel ve mimari kalıntıların detaylı teknik ve ikonografik analizini ve ayrıca bazı saha çalışmalarını içerir. Proje kapsamında eserler mikroskobik ve multispektral görüntüleme ve pXRF analizi gibi tahribatsız bilimsel yöntemlerle inclenmiş, fotoğraflanmış, detaylıca envanterlenmiş, 3 boyutlu olarak taranmış,  kısmen restore edilmiş ve kimyasal olarak analiz edilmiştir. 2016’daki yeni kurtarma kazıları, antik binanın anıtsal merdivenlerini ortaya çıkarmıştır.  Projesi’nin ilk sonuçları, buluntuların, Nikomedia’nın Roma’nın başkenti olarak altın çağını yaşarken, imparator Diokletianus tarafından inşa edilmiş, ve içerisi renkli mermer heykeller, frizler ve mozaik döşemelerle süslü anıtsal bir imparatorluk kompleksinin parçası olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu yapı, Nikomedia’da şimdiye kadar bulunan en kapsamlı arkeolojik keşif olması ve Anadolu’da bu döneme ait şimdiye kadar bilinen tek saray yapısı olması nedeni ile dünya kültür mirası için büyük bir öneme sahiptir. Ayrıca imparatorluk kompleksini süsleyen rölyefler ve heykeller şimdiye kadar Roma sanatında bilinen canlı renkleri en iyi korunmuş örnekleri olup,  üslupları ve konuları Tetrarşi ve Geç Antik dönem sanatına ışık tutmaktadırlar.  2015-2018 yılları arasında TÜBİTAK tarafından sağlanan ilk mali desteğin ardından proje, Harvard Üniversitesi Radcliffe Institute for Advanced Study (2018-2019) ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden de destek almıştır. Çukurbağ Arkeolojik Projesi’nin detaylı araştırması şu anda Avrupa Birliği Komisyonu tarafından, Oxford Üniversitesi’nden Tuna Şare Ağtürk’ün yürüttüğü Marie Curie projesi “Nikomedia” kapsamında bilimsel yayınlara hazırlık için desteklenmektedir.

Çukurbağ rölyefleri, imparatorluk, mitolojik ve agonistik tasvirlerin şaşırtıcı bir kombinasyonuyla neredeyse 55 metre uzunluğunda bir friz oluşturmaktadır. Frizdeki tasvirler, zamanın sosyo-politik koşullarına ve bunların  Roma devlet sanatına yansımalarına ışık tutmaktadır. Ayrıca, iyi ölçüde korunmuş boyalarıyla Roma sanatında bilinen tek örneği olan rölyefler, imparatorluk ikonografisinde artan renk kodlaması ve renk sembolizminin gibi konulara da ışık tutmaktadır.

Projemiz, taşınabilir X-ışını floresans spektroskopisi (pXRF) taraması, multispektral görüntüleme ve 3D lazer tarama gibi bilimsel yöntemleri Çukurbağ heykel bulgularına uygulamaktadır. Bu teknikler yalnızca Roma rölyef heykelinin renklendirilmesi aydınlatmakla kalmayıp taşın geri dönüşümü (spoila), heykeltıraşların ve ressamların aletlerinin kullanımı ve inşaat teknikleri gibi birçok teknik konuda bize bilgi sağlamıştır. Antik dönem yazılı kaynakları,  Nikomedia’nın önemli bir mermer endüstrisinin merkezi olduğunu ve işlenmiş Prokonessos (Marmara Adası) ve Dokimion (Afyon, İscehisar) mermerinin ihracatı için önemli bir çıkış noktası olarak hizmet verdiğini ima eder. Prokonessos mermerinden işlenmiş olan Çukurbağ rölyefleri Nikomedya heykel atölyelerinin anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır.

Proje hakkında görsel ve işitsel bağlantıları olan röportaj için lütfen aşağıdaki bağlantılara tıklayın

Kaynak:

https://news.harvard.edu/gazette/story/2019/06/radcliffe-fellow-heads-team-helping-preserve-ancient-roman-city-of-nicomedia/

https://nicolas-constans.net/2018-08-19-le-baiser-des-deux-empereurs/

https://cukurbagarchaeologicalproject.com/#e020bcd8-3407-4c50-8f45-17235ac8b60e